żółwie

Ju12

Biologia żółwi

PODGROMADA - Chelonia - ŻÓŁWIE

BUDOWA

Żółwie stanowią najbardziej zmienioną gałąź gadów, która wytworzyła szczególny rodzaj narządu ochronnego - pancerz kostny, zamykający tułów. Tarcza górna tego pancerza, nosząca nazwę carapax, zbudowana jest z płyt kostnych pochodzenia skórnego, z którymi zazwyczaj zrośnięte są rozszerzone wyrostki ościste kręgów i żebra. Płyty w carapax ułożone są w ustalonym porządku: pośrodku ciągnie się rząd płyt kręgowych, po jego bokach - parzysty rząd płyt żebrowych, a cały carapax okrążony jest płytkami brzeżnymi. Tarcza dolna, czyli plastron, składa się z czterech płyt kostnych parzystych i jednej nieparzystej, wklinionej pomiędzy przednią parę. Zarówno carapax, jak i plastron pokryte są z wierzchu tarczami rogowymi (u jednej tylko grupy - miękką skórą), których granice nie odpowiadają zazwyczaj granicom płyt kostnych, co wpływa na wzmocnienie pancerza. Pas barkowy zbudowany jest tylko z dwóch kości - z łopatki i z kości kruczej. Łopatka swym końcem dorsalnym jest połączona wiązadłem z wewnętrzną powierzchnią carapax i zaopatrzona jest w wielki wyrostek brzuszny, który kończy się swobodnie, tak jak kość krucza. Miednica, tak jak u krokodyli, jest przebita wielkim otworem zasłonionym. Kończyny mają bardzo typową budowę. W przeciwieństwie do nieruchomego odcinka tułowiowego, odcinki szyjny i ogonowy są bardzo ruchome, przy czym kręgi szyjne wyróżniają się bardzo rozmaitą budową swych powierzchni stawowych: przednie są tyłowklęsłe, tylne - przodowklęsłe, a pomiędzy nimi leży kręg o obu powierzchniach wypukłych.

Czaszka charakteryzuje się występowaniem łuku skroniowego, w którego skład wchodzą (a jest to jedyny przypadek wśród współczesnych gadów) kości: jarzmowa, kwadratowo-jarzmowa i łuskowa. U żółwi spotyka się szereg przejść od form o słabo rozwiniętym podniebieniu wtórnym do form mających wtórne podniebienie dobrze rozwinięte. Kość kwadratowa jest nieruchomo zestawiona z puszką czaszkową. Brak jest kości poprzecznych tak charakterystycznych dla innych gadów. Brak jest otworu ciemieniowego. Szczęki pozbawione są zębów i pokryte są pokrywami rogowymi. Język jest mięsisty. Przełyk przechodzi stopniowo w grubościenny żołądek, który wyraźnie odcina się od jelita właściwego. Otwór kloaki jest okrągły lub ma postać podłużnej szczeliny. Wielkie płuca mają, jak u krokodyli, złożoną budowę komorową. W związku z nieruchomością klatki piersiowej oddychanie żółwi odbywa się przez "łykanie" powietrza, jednak w akcie tym biorą oprócz tego udział mięśnie barkowe i miednicowe: przy wciąganiu kończyn płuca opróżniają się, przy wysuwaniu kończyn płuca rozszerzają się i wciągają powietrze. U gatunków wodnych występują jeszcze dodatkowe narządy oddechowe w postaci dwu pęcherzy analnych. Na uwagę zasługuje w narządach płciowych nieparzysty narząd kopulacyjny samca, mający budowę podobną do tegoż narządu u krokodyli.

Wszystkie żółwie odznaczają się niezwykłą żywotnością, tak jeśli chodzi o wytrzymałość na zranienia, jak i wytrzymałość na głód. Znane są na przykład przypadki, w których zwierzęta żyły latami bez pokarmu. Większość żółwi zapada w sen w porze roku dla nich niekorzystnej. Rozmnażają się przez składanie jaj, które zazwyczaj mają twardą wapienną skorupę, rzadziej osłonkę pergaminowatą. Ze względu na swój sposób życia żółwie dzielą się na dwie ekologicznie grupy, a mianowicie na lądowe, powoli poruszające się i głównie roślinożerne oraz na wodne, ruchliwe, które wiodą życie głównie drapieżne. Współczesne żółwie, których znamy około 250 gatunków, dzielą się na cztery wyraźnie odróżniające się rzędy.

RZĄD - Cryptodira - ŻÓŁWIE SKRYTOSZYJNE

Do tego rzędu należy większość żółwi, a mianowicie wszystkie żółwie lądowe i znaczna część słodkowodnych. Odznaczają się one głównie tym, że przy wciąganiu głowy w pancerz szyja ich zgina się w kształcie litery S w płaszczyźnie pionowej. Typowymi przedstawicielami są: środkowo - azjatycki żółw (Testudo horsfieldi), bliski jemu żółw grecki (Testudo hermanni) i żółw błotny (Emys orbicularis), który jest jedynym gatunkiem żyjącym w Polsce i dlatego jest pod ochroną.

RZĄD - Cheloniidea - ŻÓŁWIE MORSKIE

Niewielki ten rząd obejmuje wyłącznie morskie formy żyjące w morzach zwrotnikowych. Odznaczają się tym, że obie pary kończyn przekształcone są w wiosła do pływania, pancerz ich jest niewielki i spłaszczony, tak że głowa i kończyny nie mogą się chować. Typowymi przedstawicielami są karetta (Caretta caretta), podobny do niego żółw szylkretowy (Chelone imbricata), poławiany dla zdobycia szylkretu (rogowych płytek pancerza) i jadalny żółw zielony (Chelone mydas) dochodzący do wagi 450 kilogramów.

RZĄD - Pleurodira - ŻÓŁWIE BOKOSZYJNE

Tu należą dość liczne a bardzo różnorodne żółwie słodkowodne żyjące z Ameryce Południowej, w Afryce i w Australii. Zewnętrznie są one podobne do żółwi skrytoszyjnych, od których różnią się tym, iż nie potrafią wciągać swej szyi, lecz zginają ją w płaszczyźnie poziomej, umieszczając głowę z boku pomiędzy tarczą grzbietową a brzuszną. Miednica bokoszyjnych jest w przeciwieństwie do wszystkich innych rzędów żółwi, zrośnięta nieruchomo z tarczą górną (carapax) i z tarczą dolną (plastron). Przedstawiciel typowy to: Chelodina.

RZĄD - Trionychoidea - ŻÓŁWIE MIĘKKOSKÓRE

Niewielki ten a bardzo swoisty rząd obejmuje słodkowodne żółwie, żyjące w Afryce, południowej Azji i Ameryce Północnej, i wyróżnia się spośród wszystkich pozostałych żółwi miękką skórą, pokrywającą ich pancerz, oraz miękkim ryjkiem, którym zakończony jest ich pysk. Typowym przedstawicielem jest: Amyda sinensis, żyjący w południowo - wschodniej Azji.

teks z internetu